Vraag een willekeurige groep mensen wat goed leiderschap is en je krijgt een schaap met 5 poten. Men verwacht van een leider autonomie en verbinding, daadkracht en empathie, standvastigheid en flexibiliteit. Noem maar op. Een ideaal plaatje waar een normaal mens nauwelijks aan kan voldoen. De heersende gedachte is dat een goede leider in ieder geval zijn of haar sterke en zwakke kanten kent en zich daarin lerend opstelt. Talloze leiderschapsprogramma’s zijn daarop gericht.
Na een dag over Shared Leadership (m/v) door Dieuwke Begemann besef ik nog meer hoe dit beeld voortkomt uit een individualistisch paradigma en dat deze tijd een andere, collectivistische kijk op leiderschap nodig heeft.
Individu centraal
Leiderschap wordt nog steeds geassocieerd met kenmerken en daden van één persoon, één leider die we kunnen beoordelen op resultaten of het gebrek daaraan. Voor een leider met eindverantwoordelijkheid is dat een eenzame en kwetsbare positie. Tegelijkertijd weten we dat we de complexe vraagstukken van deze tijd niet in ons eentje kunnen oplossen en dat behaalde resultaten veelal een gezamenlijke verdienste is.
Verbroken partnerschap
Vóór de industriële tijdperk, zo stelt Dieuwke, kreeg leiderschap vorm in een partnerschap van man en vrouw. Gezamenlijk runden zij hun business, met ieder een eigen takenpakket en domein. De man betrad daarbij vaak het publieke domein en de vrouw ging over het private domein. Met de industriële revolutie, waarin na verloop van tijd men tot het inzicht kwam dat het werk in de fabrieken te zwaar was voor vrouwen en kinderen, werden de werelden van man en vrouw gescheiden en hun eeuwenoude partnerschap verbroken. Toen vrouwen na jaren opnieuw het werkveld betraden troffen zij een voor hen onbekende mannencultuur aan. Tot op de dag van vandaag hebben mannen en vrouwen elkaar in het gezamenlijk leiderschap nog niet teruggevonden.
Yin en yang
Met het scheiden van de werelden dreven yin en yang uiteen en vormden geen geheel meer. De cirkel die hen verbond en bij elkaar hield was verbroken. Masculiene waarden, zoals autonomie, korte termijn denken, efficiency, verantwoordelijkheid en vrijheid namen de overhand, terwijl feminiene waarden als verbinding, empathie, intuïtie en zorgzaamheid weinig tot geen ruimte kregen. We komen inmiddels tot het besef dat we een balans tussen beide waarden nodig hebben om de vraagstukken van deze tijd op te lossen. Dat betekent dat we als mannen en vrouwen elkaar nodig hebben, dat we weer een partnerschap aan moeten gaan. En daarbij gaat het niet zozeer om de hiërarchie van functies, maar om de gelijkwaardigheid van de samenwerking.
Shared leadership m/v
Shared leadership betekent dat meer vrouwen toetreden in topfuncties. Maar het gaat nog meer om de beweegredenen achter deze samenwerking. Wanneer er daadwerkelijk erkenning is dat we elkaar nodig hebben om het partnerschap, de cirkel rond yin en yang, weer te herstellen, gaan we elkaars kwaliteiten als vanouds benutten. En dat geldt niet alleen voor de top van leiderschap, maar voor alle posities in de organisatie. Het ideaal is een leiderschapskoppel, van man en vrouw, die zowel de mannelijke als vrouwelijke waarden vertegenwoordigen. Daarmee kunnen we afstappen van het individualistische karakter van leiderschap om plaats te maken voor een collectief samenspel van complementaire waarden. Precies wat deze tijd nodig heeft.
