Onze indulgent mind

De meivakantie is begonnen. De knop mag eindelijk om. Na een extreem heftige periode van hybride onderwijs, quarantaines en korte lontjes weten leraren, schoolleiders en OOP-ers met moeite deze tussenpauze te halen. Van de ene op de andere dag maakt stress plaats voor ontspanning. Het lijkt erop dat alleen vakantie ons de nodige balans in ons leven kan geven en corona versterkt dit patroon. Hoe kunnen we anders met tijd omgaan en welke wijsheden zijn hier helpend in?

De doestand

We hebben last van de doe-stand. We zijn altijd druk. We blussen brandjes, vinken lijstjes af en doen alle noodzakelijke administratie. En het liefst zijn we ten aller tijde beschikbaar voor collega’s en leerlingen. Deze doe-stand geeft voldoening. Je hebt op korte termijn succes en je helpt anderen. Als beloning krijgen we een shot dopamine en dat stimuleert ons om dit gedrag te herhalen. Laatst nog vertelde iemand dat hij iets wat hij al af had toch op zijn lijstje zette om het vervolgens door te kunnen strepen. Dit werd door de anderen herkend.

Chronos en Kairos

Ons werkleven bevindt zich in Chronos-tijd, dat verwijst naar de Griekse god Chronos, de personificatie van de kloktijd.[1] Chronos staat voor orde, structuur en continuïteit. Het is de tijd waarvan we altijd het gevoel hebben dat we er tekort aan hebben. Tegelijkertijd verlangen we naar Kairos-tijd. Kairos is de god die de dwingende tijd onderbreekt. We vergeten de kloktijd en ervaren een andere tijddimensie vol aandacht, rust en ruimte voor nieuwe mogelijkheden. Het verschil wordt ook wel aangeduid met tijd en duur.

Indulgent mind

We denken dat, wanneer er wel tijd beschikbaar is, we toe zullen komen aan de zo gewenste Kairos-tijd, maar onze hersenen hebben de grootst mogelijke moeite om in die andere stand te komen. De dopamine lonkt en de verleiding is groot om ons weer te laven aan de lijstjes. We hebben last van een indulgent (toegeeflijk) mind. Ons ritme moet eerst rigoureus omgegooid worden en pas na een paar dagen bijkomen in de vakantie, komen we in een andere stand.

Voor alles een tijd

Voor alles een tijd. Dat leren de Benedictijnse tradities ons.[2] Het ritme van dag en nacht wordt gerespecteerd en activiteiten worden afgewisseld, zoals tuinieren, filosoferen, schrijven, schoonmaken, zingen, mediteren. Elke activiteit heeft een specifieke functie, waarbij tijd en duur worden afgewisseld. Het ritme van de dag bepaalt wanneer de tijd om is ook al is de taak soms nog niet af. Het respecteert daarmee het samenspel van bewuste en onbewuste processen in de linker en rechter hersenhelft.

Het juiste ritme

Wat corona ons in ieder geval leert, is het belang van ritme.[3] Nu alle routines overhoop zijn gegooid, moeten we ons ritme opnieuw bepalen. Dat is een proces van zoeken en ontdekken. Tegelijkertijd geeft deze tijd je de kans om je werk anders in te richten en een ander ritme uit te proberen. Gesprekken hoef je niet per definitie aan tafel te voeren, maar kunnen buiten tijdens een wandeling. Je kunt enorm variëren in vergadertijden op basis van het onderwerp en we hebben veel meer begrip voor de uitdagingen in de privésituaties, die er naast ons werk doorlopend zijn.

Werk niet alleen in, maar ook aan het systeem

Dit hollen of stilstaan is geen nieuw fenomeen in het onderwijs. Ondanks onze goede voornemens na een vakantie raken we in de loop van de weken wederom overgeleverd aan de doe-stand en komen steeds minder aan onszelf toe. Als we niet oppassen leidt dit tot mentaal hoppen van vakantie naar vakantie.

Dit is het moment om niet alleen in, maar ook aan het systeem te werken. Hierbij twee adviezen[4]:

• Gebruik dit moment om alle vanzelfsprekendheden ten aanzien van ritme en ruimte te bevragen.
  • Waarom vergaderen we altijd op dinsdagmiddag?
  • Wat bepaalt de tijd voor een overleg?
  • Waarom zijn de lessen 50 minuten?
  • Waarom zijn gesprekken binnen?
• Organiseer meer Kairos-tijd. Gun jezelf reflectieruimte.
  • Wanneer hoef ik niet op school te zijn?
  • Wanneer plan ik reflectieruimte in?
  • Waar heb ik zin in?

Soms moet je daarvoor uit het systeem stappen en loskomen van het heersende ritme, maar het mooiste is wanneer je dit, op den duur, kunt integreren in je werk.

[1] Hermsen, J., (2009) Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst. De Arbeiderspers

[2] Derkse, W., (2003) Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijkse leven.

[3] Kramer, J., (2020) Het werk heeft het gebouw verlaten. BOOM

[4] Kamphuis, L., (2021) Masterclass Veerkracht in je werk